افشاكننده فساد بي‌پناه است

روز گذشته احمد توکلی رئیس سازمان دیده‌بان شفافیت و عدالت، محمود صادقی رئیس فراکسیون شفافیت مجلس و مهدی محسنیان راد استاد دانشگاه در نشست «شفافیت و رسانه» که از سوی انجمن اندیشه و قلم برگزار شد حضور یافتند و به آنچه پرداختند که عامل فسادهای کلان در کشور شده است. البته در بخشی هم آنچه به عنوان راهکار مبارزه با فساد در ذهن داشتند را بیان کردند.
امر به معروف و نهی از منکر
نماینده ادوار مجلس تاکید کرد: برای اسلامی ماندن ناچار هستیم به رسانه‌ها میدان دهیم. احمد توکلی با بیان اینکه امر به معروف و نهی از منکر بیشتر متوجه حکومت است تا افراد، اظهار داشت: امر به معروف و نهی از منکر یک مسئولیت عمومی است. البته برای انجام این واجب، باید مقدمات آن را فراهم کرد. امر به معروف و نهی از منکر نیازمند اطلاعات است. اگر مردم بدانند دولت چه می‌کند، می‌توانند امر به معروف و نهی از منکر کنند. وی شفافیت را لازمه امر به معروف و نهی از منکر دانست و تصریح کرد: اطلاعات و شفافیت توسط رسانه‌ها صورت می‌گیرد و نباید مواخذه شوند. اگر اطلاعات را از فعالیت آزاد منع کنیم مانند دریغ کردن آب از وضو گرفتن است. به نوشته ایلنا؛ توکلی درباره رسانه‌ها، خاطرنشان کرد: از طرفی محافظه‌کاری و فساد در رسانه‌ها وجود دارد. به برخی رسانه‌ها نمی‌گویند که این کار را نکن یا آزاد نباش بلکه برخی رسانه‌ها ملزم به چه‌چه زدن برای ذات قدرت هستند. توکلی با بیان اینکه اگر رسانه‌ها می‌خواهند حرف بزنند، اشتباه اجتناب‌ناپذیر است، ابراز داشت: فرض باید این باشد که رسانه‌ها به دنبال رعایت قانون هستند و فرض اینکه رسانه‌ها به دنبال جرم و اشتباه هستند، غلط است. من به یکی از مسئولان گفتم وقتی یک رسانه درباره نابهنجاری به مردم اطلاعات می‌دهد، با رسانه‌ها و روزنامه‌نگار برخورد نکنید بلکه به دنبال حل نابهنجاری بروید. توصیه من این است که اصل را بر این بگذاریم که روزنامه‌نگار در حال فراهم کردن بستر یک واجب بزرگ است. اگر ثابت شد این فرد از این موقعیت با ارزش سوءاستفاده می‌کند باید محاکمه شود. مدیرمسئول سایت الف یادآور شد: برای مبارزه با شفافیت به آزادی رسانه‌ها نیازمند هستیم زیرا مانند نور است که بر مسائل می‌افتد و وضعیت را روشن می‌کند. یادمان باشد که بیشتر گناهان در شب رخ می‌دهد. وی با بیان اینکه حفظ کشور و از دست ندادن یک وجب از خاک کشور توسط جمهوری اسلامی یک استثنا است و قبل از آن چنین چیزی وجود نداشت، گفت: بنی صدر با چهار نفر برای وزارت مخالف بود؛ من، میرحسین موسوی، بهزاد نبودی و مرحوم نوربخش. دلیل مخالفتش با من و مهندس موسوی هم این بود که من اولین نماینده مخالف ایشان و مهندس موسوی اولین روزنامه‌نگار مخالف او بود. این نماینده ادوار مجلس با بیان اینکه ما در انقلاب دنده عقب گرفتیم ولی این دنده عقب، بازگشت به اسلام بود، اظهار داشت: وقتی من گفتم باید به مسائل دینی رجوع کنیم به خاطر این است که اگر به مسائل دینی رجوع کنیم و به آن عمل کنیم آن وقت این همه فساد نخواهیم داشت. توکلی یادآور شد: من به بانک مرکزی گفتم که به معترضان وقت بدهید. گفتند ناروا می‌گویند. گفتم ناروا بگویند. باید به آنها وقت بدهید چون به آنها ظلم شده است.
رسانه یا ابزار فساد؟


رئیس فراکسیون شفافیت مجلس اما از موضع دیگری به این موضوع پرداخت و گفت: در کشور ما افراد که می‌خواهند فساد را افشا کنند، احساس امنیت نمی‌کنند و برای همین ترجیح‌شان سکوت است. محمود صادقی اظهار داشت: سازمان شفافیت بین‌المللی سال ۲۰۰۰ درباره مبارزه با فساد گزارشی منتشر کرد و قوه قانونگذاری انتخابی، قوه مجریه مستقل، قوه قضائیه مستقل، نهادهای نظارتی، رسانه‌ها، جامعه مدنی، جامعه جهانی و... را از عناصر مبارزه با فساد دانسته است. نماینده مردم تهران با بیان اینکه رسانه برای مبارزه با فساد باید مستقل و آزاد باشد، اظهار داشت: براساس آن گزارش، این سوالات مطرح می‌شود که آیین‌ها و قوانین مربوط به آزادی اطلاعات وجود دارد که رسانه‌ها اطلاعات لازم را به دست آورند؟ آیا قانون حفظ اسرار وجود دارد و چگونه آنها اجرا می‌شوند؟ آیا این قوانین ابزار سانسور هستند یا محدود به مسائل خاصی هستند؟ آیا آزادی بیان تضمین شده و می‌توان اطلاعات مربوط به فساد را در کشور سانسور کرد؟ وی با اشاره به مالکیت رسانه‌ها تصریح کرد: ممکن است خود رسانه به ابزار فساد تبدیل شود و‌ با مفسدان دست‌شان باهم در یک کاسه باشد. از طرفی رسانه‌ها باید در مبارزه با فساد، روزنامه‌نگاری تحقیقی را دنبال کنند. از طرفی لازم است که قانون امنیت روزنامه‌نگاران را تضمین کند. آیا قانونی وجود دارد که روزنامه‌نگاران بتوانند منابع خود را افشا نکنند؟ در کشور ما افرادی که می‌خواهند فساد را افشا کنند، احساس امنیت نمی‌کنند و برای همین ترجیح‌شان سکوت است. وی با بیان اینکه دموکراسی بدون شرایطی برای بیان اطلاعات عمومی و دسترسی به اطلاعات مربوط به حکومت کارایی ندارد، خاطرنشان کرد: رسانه‌ها در جوامع دموکراتیک باید به اطلاعات دسترسی داشته باشند و حق انتشار آن را بدهند. صادقی اضافه کرد: قانون اساسی دولت را به موظف به بالا بردن سطح آگاهی‌های عمومی از طریق استفاده از رسانه‌ها می‌کند و مطبوعات را به نوعی ابزاری برای بالا بردن سطح‌ آگاهی‌های عمومی می‌گذارد. در اصل ۲۴ قانون اساسی، اصل بر آزادی رسانه‌ها گذاشته شده است. البته دو محدودیت هم گذاشته است اما اصل بر آزادی بیان است و قیود استثنا هستند. بر این اساس مشاهده می‌کنیم قانون اساسی به نقش رسانه‌ها توجه کرده است.
امکان مبارزه با فساد
استاد علوم ارتباطات گفت: فساد در کشورهای اسلامی تقصیر باورهای دینی نیست بلکه ریشه آن در نحوه اداره جامعه است نه مبنای متون دینی. مهدی محسنیان‌راد ادامه داد: اگر ادیان اصلی را در نظر بگیریم هرچه عدد بزرگتر باشد ادراک فساد کمتر است. در دانمارک این عدد ۹۰ است؛ یعنی مردم در جامعه فساد را کم درک می‌کنند و مثلا برای رفتن به اداره دنبال پارتی نیستند. میانگین احساس فساد ۴۲ بوده است در حالی که این عدد در ایران ۲۹ است. وی افزود: طبق پژوهش‌های به عمل آمده در میان ادیان مختلف، پیروان دین شینتوا درک فساد کمتری دارند و عدد آنها ۷۲ است. بعد از آنها یهودیان با عدد ۶۴، مسیحیان، بوداییان و هندوها هستند و کشورهای اسلامی عدد درک فسادشان ۳۲ است. این تقصیر باورهای دینی نیست بلکه ریشه آن در نحوه اداره جامعه است نه مبنای متون دینی. محسنیان‌راد خاطرنشان کرد: شاید یکی از دلایل این باشد که سهم عمده‌ای از کشورها مستعمره بوده و درحال گذار از سنت به مدرنیته هستند. ایران یک استثناست و در مسیر عبور از سنت به مدرنیته زمان زیادی را صرف کرده است و برای حل مشکلاتش از دانش استفاده می‌کند بدون نفی گذشته. وی ادامه داد: در تحقیقی که انجام شد، مشخص شد در ایران هیچ یک از ۶ تئوری نظام رسانه‌ای وجود ندارد و مخلوطی از همه است. سیستم آمادگی شفافیت را ندارد. وی خطاب به توکلی افزود: چرا شما در هیات نظارت بر صداوسیما باشید؟ چرا مرحوم معتمدنژاد یا اساتید ارتباطات در هیات نظارت بر صداوسیما نباشند؟ چرا یک نماینده نداند مصاحبه‌اش لغو شده است؟ محسنیان اضافه کرد: تا سیستم کلی رسانه‌ای در ایران عوض نشود، امکان مبارزه با فساد نیست.